Helen Parkhurst opisała swoją koncepcję laboratoryjnego planu daltońskiego w 1922 roku. Dotarła ona wówczas również do międzywojennej Polski. Niestety II wojna światowa i późniejsze zmiany w naszym państwie wymusiły jednolity, płaski model nauczania. Na szczęście te czasy mamy dawno za sobą, a placówki na wszystkich etapach edukacji poszukują koncepcji, metod i narzędzi, które uczynią proces nauczania – uczenia się bardziej zindywidualizowanym, ukierunkowanym na dziecko, jego działanie i rozwój. I tu pojawia się plan daltoński, który po raz drugi zdobywa uznanie polskich nauczycieli na różnych etapach kształcenia.
Dalton pojawił się również w „Przedszkolu Król Maciuś”. Jest z powodzeniem wprowadzany we wszystkich grupach, gdyż oprócz spójnej warstwy teoretycznej, oferuje gotowe i sprawdzone narzędzia do wykorzystania w pracy z dzieci.
Ów zestaw narzędzi opiera się na trzech filarach sformułowanych przez H. Parkhurst:
I FILAR: SAMODZIELNOŚĆ – zarówno w obszarze czynności samoobsługowych, jak również w uczeniu się i myśleniu;
II FILAR: ODPOWIEDZIALNOŚĆ – rozumiana jako dbałość o własne otoczenie, przestrzeń do pracy i zabawy, troska o bezpieczeństwo własne i innych, a także o przebieg i efekty uczenia się
III FILAR: WSPÓŁPRACA – oparta na tutoringu rówieśniczym, zespołowej realizacji projektów i zadań.
Spoiwem tych filarów jest REFLEKSJA, czyli analiza przebiegu i efektów swoich działań, która służy rozwojowi. Plan daltoński zachęca wszystkich uczestników procesu dydaktycznego /dzieci, nauczycieli, rodziców/ do stawiania sobie pytań: „Dlaczego?”, „Jak mogę to zrobić inaczej?”, „Do czego może mi się to przydać?”
Przez ostatnie miesiące mamy przyjemność obserwować korzystny wpływ edukacji daltońskiej na samodzielność, motywację oraz umiejętność współdziałania dzieci w grupie. Plan daltoński może pomóc uporządkować również domową codzienność naszych przedszkolaków. Narzędzia, które dalej opiszemy mogą być z powodzeniem stosowane również w warunkach domowych.
KODEKS – analogicznie do wykorzystywanych w przedszkolu „Kodeksu Przedszkolaka” oraz „Grupowego kodeksu zachowań”, będzie to lista kilku najważniejszych zasad, których przestrzegają wszyscy domownicy np. sprzątamy po sobie, odnosimy naczynia do zmywarki, używamy tylko ładnych słów itp. Warto przygotować kodeks wspólnie z dziećmi, niech ozdobią go rysunkami. Stanie się wówczas bliski wszystkim domownikom i będzie przypominał /zamiast powtarzalnych ustnych upomnień/ o dobrym zachowaniu.
KOLOROWE DNI TYGODNIA – to doskonały, dostosowany do możliwości przedszkolaków, wstęp do nauki planowania. Dni tygodnia są oznaczone kolorami: poniedziałek – czerwony, wtorek – niebieski, środa – pomarańczowy, czwartek – zielony, piątek – żółty, sobota i niedziela – biały. Taki kalendarz można łatwo wykonać z kolorowego papieru. Wystarczy wyciąć elementy np. kwiatki lub autka w odpowiednich kolorach, nakleić je na pasek kartonu lub tektury i gotowe. Potrzebna będzie jeszcze klamerka do bielizny, którą będziemy oznaczać aktualny dzień.
W przedszkolu, podczas zajęć porannych dzieci oznaczają na kalendarzu właściwy dzień tygodnia. Dzięki temu, nawet jeśli nie nauczyły się jeszcze ich nazw, w ich umysłach tworzą się pojęcia związane z upływem czasu. Podobnie będziemy używać go w domu. Na kalendarzu można ponadto oznaczyć ważne wydarzenia np. przyjazd babci lub wyjazd do zoo. Można także dokładnie wytłumaczyć dziecku, ile jeszcze dni zostało do weekendu, kiedy będzie mogło spędzić czas z najbliższymi.
PLAN DNIA – jest narzędziem planowania, które dotyczy czynności codziennych. W przedszkolu, podczas zajęć porannych tworzymy obrazkowy plan aktywności na cały dzień. Dzięki niemu dzieci wiedzą, że zabawa jest po zajęciach, obiad po spacerze, a po podwieczorku rozchodzimy się do domu. Od momentu wprowadzenia tego rozwiązania coraz rzadziej słyszę od dzieci pytania: „A co teraz będziemy robić?”, „Kiedy będziemy się bawić?”, „Kiedy przyjdzie mama?”. Można więc wnioskować, że planowanie dnia i wskazanie dzieciom co po czym nastąpi, znacząco wpływa na ich poczucie bezpieczeństwa. Rozwija również myślenie. Czemu więc nie zastosować podobnego narzędzia w domu? Pozwoli ono wyznaczyć dzieciom czas na naukę, oglądanie telewizji, wspólne czytanie czy zabawę z rodzicami oraz uniknąć pytań w rodzaju: „A kiedy mi poczytasz?” lub „Kiedy będę mógł pograć na komputerze?”. Dzieci mogą narysować czynności, które chciałyby widzieć w swoim planie, rodzice mogą dodać swoje propozycje. Wspólne stworzenie planu i konsekwentne jego przestrzeganie uporządkuje wspólny czas , ułatwi realizację domowych obowiązków i będzie sprzyjać budowaniu rodzinnych rytuałów.
INSTRUKCJE – ich celem jest samodzielna nauka, bez ingerencji dorosłych lub z niewielkim ich udziałem. Jak to można osiągnąć? Narysować /lub wydrukować gotową instrukcję, których bogactwo znajduje się w zasobach internetowych/. W przedszkolu stosujemy instrukcje korzystania z toalety, dokładnego mycia rąk, mycia zębów, wykonywania doświadczeń i tworzenia prac plastycznych. W domu doskonale sprawdzi się również instrukcja ubierania się, w której narysujemy dziecku elementy garderoby w takiej kolejności, w jakiej powinno je nałożyć. Wieszamy instrukcję przy łóżku lub na szafie i mamy uratowany poranek przed wyjściem do przedszkola 🙂 Satysfakcja dziecka oraz budowanie wiary we własne siły są tu jednak najwyższą wartością.
PORZĄDKOWANIE PRZESTRZENI – ZDJĘCIA – to doskonały sposób na nauczenie dzieci dbania o porządek w najbliższym otoczeniu przy bardzo małym nakładzie pracy ze strony opiekunów. Musimy zacząć od wspólnego uporządkowania przestrzeni np. półki z grami planszowymi. Kolejnym krokiem jest wykonanie zdjęcia półki, wydrukowanie go i przyklejenie na niej, aby dziecko podczas samodzielnego sprzątania mogło odwołać się do wzorca. Gdy zapomni, gdzie leżało „Grzybobranie”, po prostu spojrzy na zdjęcie.
Opisane narzędzia należy wprowadzać stopniowo i sprawdzać jak reaguje na nie dziecko. Można je również dowolnie modyfikować. Plan daltoński nie ma sztywnych ram, a proponowane rozwiązania mają służyć przede wszystkim zmianie myślenia dorosłych o procesie nauczania – uczenia się. Zamiast dawać dzieciom gotową wiedzę i rozwiązania, dajmy im drogowskazy i tak zorganizujmy im przestrzeń, aby mogły do wiedzy i umiejętności dojść samodzielnie.
